ШЭНЭ НОМ. БУРЯАД ТҮРЫН ЁҺО ЗАНШАЛНУУД

Мартын 14-дэ 15 сагhаа Республикын үндэhэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадта үнгэрхэ Россиин Федерациин габьяата багша Я. Ц. Ивахиновагай «Буряад түрын ёhо заншал» гэhэн номтой танилсалгын баярта та бүгэдэниие уринабди. Үндэhэн буряад хэлэеэ үри хүүгэдтээ шэнгээжэ, энэ хэрэгтээ бүхы наhаяа зорюулhан багшын ехэхэн, тэрэ мүртөө тон гүнзэгы удха шанартай хүдэлмэри нара хараба гээшэ. Номые зохёогшо Буряад Республикын үндэhэтэнэй нэгэдэхи лицей-интернат hургуулиин буряад хэлэнэй багша Янжима Цыдендамбаевна Ивахинова.

Онсолон тэмдэглэлтэйнь гэхэдэ, энэ номые мэргэжэлтэ түүхэшэн, этнографшье бэшээ бэшэ. Үдэр бүри шабинартаа түрэлхи хэлэнэйнгээ баялигые һубад һубадаар бэлэглэн байһан багшын абьяас бэлигэй дээжээр бүрилдэһэн тусгаар бүтээл гээшэл даа.

Буряад-монголой арадай габьяата багша Ивахинова Янжима Цыдендамбаевна эжынгээ һүнтэй бурьялан ерэһэн эртэ холын элинсэг хулинсагуудай сэдьхэл бодол, домог түүхэ, хүсэл зоригые элсүүлһэн, жэрэгэнэмэ дуһал бүхэнииень бэедээ шэнгээһэн хүн юм байна гэжэ, энэ номые уншаад байхада, эли. Мүнөө үедэ, буряад хэлэнэй гологдон түригдэжэ, дуулдаханьшье хомор болоод байхада, багша хүнэй нугаршагүй этигэл найдалай хүсөөр бадараад, гүнзэгырүүлэн шудалһан түрэ найрай үндэһэн ёһо заншал, нютаг нугын онсо шэнжэтэй зан дадхал тухай эхэ хэлээрээ найруулан бэшэжэ, арад зонойнгоо оюун бодолой һан хүмэргэдэ дамжуулан хадагалба.

Янжима багша болбол аба эжынгээ сэсэн мэргэн һургаалай аршаанда хүртэжэ, ёһо заншал, гал гуламтаяа жэншэдгүй сахижа ябахаһаа гадна, анхан шэлэһэн ажал хүдэлмэридөө дээдын ехэ амжалта туйлаhан хүн. Эндэ бэшэгдэһэн заабаринуудые хэрэглэжэ, арадайнгаа соёлой уламжалал, аман үгын баялигые арьбадхан ябаха бэзэт гэжэ, хүндэтэ уншагша, та бүгэдэндөө найдан, энэ номоо бэлэг болгон үргэбэ гээшэ.

Буряад түрын заншал гуримууд, буряадуудай үсөөхэн тоото арад байhан ушарhаа, яабашье нэгэн байhан гээд хөөрэлдөөнүүд байдаг, тиин газар нютагаараа таhаржа, хоорондоо хилэнүүдтэй бологдоходо, нэгэ дороо бөөрэнхы hуудалтай бүришье үсөөхэн буряадууд бэе бэенhээ илгаран hагад, сагай ябажа, үе hэлгэлдэжэ байдаг шалтагаанаар заншал гуримуудтаа энэ тэды хубилалтануудые оруулhан байха, тиимэhээ гансашье түрын заншалнууд бэшэ, бэшэшье заншалнууд хоорондоо халта илгаатай боложо захалhан байха гээд анхарагдадаг. Дэлхэй дайда байнал гэжэ таража дэлгэрhэн буряадуудай нютаг нютагай өөрсэ гуримуудые ойлгожо харуулхын тула хэды шэнээн шэнжэлгын хүдэлмэринүүд хэрэгтэй гээшэб? Янжима Цыдендамбаевнагай эды ехэ ябадал туйлажа, эды сэнтэй хүдэлмэри бүтээгээд байхада, буряад хэлэеэ, арадайнгаа заншал гуримуудые хүндэлжэ, сахижа, шудалжа ябадаг хүнүүдэй одоол доро дохихо ушар энэл байха ёhотой.    

13 Марта 2013 

Автор: Н. Шабаев