«Э М И Й Н    С А Н»

1985 ондо Захааминай аймагай хүдөө ажахын үйлэдбэрилэгшэдэй эблэлэй (хэлэеэ ойлгожо ядажа байhан маанарта оршуулгань хэрэгтэй ха: профсоюз работников сельского хозяйства) 5 түлөөлэгшэд Зэлтэрээр хилэ нэбтэржэ, Монгол оробобди. Хоёр талын хэлсээнэй үндэhөөр Булгай аймагай үйлэдбэрилэгшэдэй эблэлтэй дүршэлөөрөө андалдаха зорилготойбди. Зэлтэртэ хилэ дээрэ маанарые угтажа абаха ёhотой байгаа. Хилэ дээрэ хүлеэгээд, хилэ гараhан зон халта саашаханаа ошожо, талада түбхинэжэ хоолоо баряад, угтаха монголнуудайнгаа үгы хада тэндэ ябаhан моритой нэгэ хүндэ зам заалгаад, урдаhаамнай ябаа юм болоболынь ущарагдаха юм бэзэ гээд лэ, амяараа ябажа ошобобди. Яhалашье ябагдаа, орой боложо захалба, эндэ-тэндэ ганса нэгээрээ hэеы гэрнүүд сайража харагдана, тэдэнь теэ манай ябаhан замhаа холо байха юм. Яагаа зам дээрэ гэрээ табидаггүй юм гэлдэhээр ябатараа, нэгэ ЗИЛ-130-тай уулзажа, замаа тодорхойлбобди. Монгол жолоошон яг лэ зүб ябажа байнат, холо бэшэ-өө, эндэхэнэ, нэгэ жаран модо, гэжэ hанааемнай амаруулба. Зай тиигээд лэ тэрэ жараяа хоёр нугалжа ябаад байхадамнай, манай ябаhан замhаа холо хойгуур, үшөө яагаа бэрхэ бүрыгөөгүй байhан юм, нэгэ шара УАЗ-ик зүүлэжэ харагдаба. Тэрэ угтаашадhаамнай ондоо хэн ябуужа гэжэ тэдээн тээшээ нугараад, галаараа ониголзуулан барин ябатарнай, тэдэшье маанарые обёоржо, замhаа гараад, урдаhаамнай ерэбэ. Хоёр замай хоорондо уулзахадаа, нээрээшье Булган аймагай хүдөө ажахын үйлэдбэрилэгшэдэй дарга Хасаг гэдэг өөрөө угтажа гараhан байба. Оройтообди гэжэ хүлисэл гуйгаад, маанараа дахуулжа урдамнай ороод ябаба. Яаhан тэрэ жаран модоб, Булгандаа тэрэ үдэшэндөө хүрэхэгүй, замдаа Хилганта дээрэ хоногдохо ёhотой, зошод буудалда маанарые хүлеэжэ байха гэжэ Хасаг даргамнай ойлгуулба. Хилганта хүрөөд, үглөө эртэ ябахабди, хонолгын урда хоёр машиинадаа «шингэн шатахуун» (бензин) хэе гэжэ, тэрэ газартаа дахуулжа ошобо. Ошожо тогтоод, Хасаг дарга мүнгэеэ түлэхэеэ оробо, манай жолоошон Зэгбэ Нохоров машиинаhаа гаража, бензинээ хэжэ эхилбэ. Тэрэнь халижа, газарта халта адхараад, үтэр хаажа абамсаарнь тэндэ хүдэлдэг ажалтан гүйдэлөөрөө ерэжэ, үнэн зүрхэнhөө хараал табяад, жолоошонииемнай сохин алдаба. Бензинээ айхабтараар гамнадаг, ехэ нарилжа, тэрэш өөрөө машиина руумнай юулэхэ байhыень, жолоошомнай өөhэдынгөө гуримаар оролсожо, үнэхөөрөө hүжэржэ болохо хэрэлдээе Хасаг даргамнай номгоруулба. Тэрэ үедэ манайш орондо бензин гээшые балай тиигэжэ тоолодоггүй, hангай ажахын бензин байнал гэжэ хээд ябадаг байгаа ха юмбибди. Һураhан юумэ hураар таташагүй гэжэ энэ болобо ха.

Тиигээд лэ зошод буудалдаа хүрэжэ ерэбэбди. Хөөрэлдэhөөр, хоол ундаяа бариhаар, унталган тээшээ бологдобо. Хүдөөгэй зон эртэшэ, манай дарга (бү нэрлэе даа) бидэ хоёр бодобобди. Нюураа угаажа байхадамни нүхэрни газаалжа гараба. Байд гээд гарахадам, хорёо соогуур ябаhан нүхэрни намдаа: «Ямар hонин юм, энэ томо гостиница соо ганса эрэшүүл байха, эхэнэрнүүдэйнь гостиница амяараа байдаг юм ха юм» – гэбэ. «Яагааб, юундэ тиигэжэ тобшолол хэбэш?» – гэhэмни, «Энэ харыш, эхэнэрнүүдэйнь гостиница энэ байна» – гэжэ манай хоноhон зошод буудалhаа тээ саана байhан байшан харуулба. Тэрээн дээрэнь үлгөөтэй хабтагай дээрэ уншаhам «ЭМИЙН САН» гэжэ бэшээтэй байба. Энеэдэhэеэ барингүй энеэжэл мэдэбэб, тэрэм халта байд гээд, сухалдажа захалба. Ноёнойнгоо сухалдахаhаа одоол айдаггүй хүмби, юундэб гэхэдэ багаhаа суг эрэ болоhон, суг hураhан үүри зон байhан юумэбди. (Баhал эртүүр, харамтайханаар наhа барашаhан юм даа). «Энэш эмын сан бэшэ. «ЭМЭ» бэшэ, «ЭМ» гэжэ үгэhөө гараhан аптека гээшэ» – гэжэ ойлгуулхадам, «Ондоо хүндэ бү хэлээрэйл даа, наадан болохоб» – гэжэ гуйгаа бэлэй. Өөрөө хүниие наадалхадаа тусагаар эрдэмтэй юм hэн, тиимэ хүнүүдшни өөрөө наадан болоходоо дурагүйлхэдэг, сухалдадаг ха юм.

Булганаараа яhала ябаад, яhала юумэ хараад, үзөөд, болзортоо наашаа гарабабди. Һайн, hайхан hанаатай Хасаг даргамнай Эрдэнтэ хүрэтэр үдэшэхэмни гээд, манайнгаа машиинада hуулсаад гаралсаба. «Булганаа агаарай онгосоор бусана даа» – гээд лэ гараа бэлэй. Булган хүрэжэ ерээд: «Заа даа, битнай мөнгөөч марталай, заа яахав ээ, шууданд суугаад явачан даа» – гээд тэндээ үлэжэ, бидэнь Зэлтэр тээшээ ябажал ошобобди…

Һайн хүн хүнэй сэдьхэлдэ үлэдэг, би байд гээд лэ Хасаг даргаяа hанаандаа оруулдагби. Һайн лэ ябаа юм гээбы даа.

Николай Шабаев